Malatya'da yemek yeme kültürü, köklü geleneklerle şekillenen ve sosyal ilişkilerin önemli bir parçası olan bir ritüeldir. Yemekler, özellikle de aile içi ve misafirlikteki sofralar, saygı ve birlikte paylaşma anlayışının en güzel yansımasıdır.
SOFRA DÜZENİ VE OTURMA DÜZENİ
Malatya’da yemekler genellikle yerde yenir. Sofra bezinin üzerine kasnaklar yerleştirilip, yiyecekler bu bezin üstüne dizilir. Yemeklerin sunulduğu bu geleneksel sofrada, tabak, tas, kaşık gibi eşyalar özenle yerleştirilir. Bahçede yapılan yemekler ise genellikle bohçanın içinde sunulur. Yemeğe oturan kişiler, sosyal konumlarına göre belirli bir düzene göre oturur; erkekler bir arada, kadınlar başka bir yerde yemek yerken, misafirler ve çocuklar da ayrı sofralarda ağırlanır. Bu, geleneksel bir uygulamadır ve çocuklar ile misafirlerin aynı sofraya oturması, pek uygun görülmez.
YEMEK BAŞLANGICI VE BİTİMİ
Malatya'da yemekler, besmele ile başlanır ve bu da yemeğin bereketli, sağlıklı olmasına yönelik bir dua anlamına gelir. Yemek sonrasında ise genellikle "Elhamdülillah" denilerek şükür edilir. Ancak bazen yemek, dualarla da sonlanabilir. Bu dua, sofradakilerin sağlıkla ve bereketle doyacaklarına dair bir niyazdır ve şunlar söylenir:
“Bismillahirrahmanirrahim, bereketi celil İbrahim-i Halil, arta eksilmeye, coşa dökülmeye, bu sofra yoksulluk görmeye, yiyene helal olsun, kazananlar sağ olsun!”
MİSAFİR VE AİLE İLİŞKİLERİ
Misafir, geleneksel Malatya yemek kültüründe önemli bir yer tutar. Sofraya otururken, misafirin önce başlaması beklenir; misafir yoksa evdeki büyükler yemeğe başlar. Bu, misafire gösterilen saygıyı ve ona verilen önemi simgeler. Sofraya oturup karnı doyan kişi, sofradan kalkabilir. Kalkışlar, genellikle bir dua ile sonlanır ve tüm katılımcılar "Amin" diyerek bu duaya katılır.
YEMEK PAYLAŞIMI VE DÜZEN
Malatya’da yemek kültüründe yemeklerin tamamını bitirmek, yani tabağı sıyırmak da önemli bir unsurdur. Bu, "sünnetleme" olarak adlandırılır ve tabakta yemek bırakmamak gerektiği vurgulanır. Buna inananlar, arkasından yemek koşacağına inanır ve yiyeceğin bereketinin artacağına inanılır. Bu nedenle, sofradan kalkmadan önce yemekler bitirilir, hiçbir şey israf edilmez.
BÜYÜĞE SAYGI VE SU DAĞITIMI
Yemek sırasında su, küçüğe verilir ve bu durum, büyüğe olan saygının bir göstergesidir. Sofrada büyüklere daima saygı gösterilir ve onların önceliği korunur.
Malatya’da yemek yeme kültürü, sadece beslenmeyi amaçlayan bir eylem değil, aynı zamanda sosyal ilişkilerin, misafirperverliğin ve dini değerlerin bir yansımasıdır. Her bir adımda saygı, özen ve sevgi vardır. Bu gelenekler, nesilden nesile aktarılmakta olup, Malatya halkının misafirperverliğini ve toplumsal bağlarını pekiştiren önemli bir rol oynar. Yemekler, sadece bir öğün değil, aynı zamanda bir paylaşma, birlikte olma ve manevi değerleri yaşatma fırsatıdır.
