Şeyh Hamid-i Veli Somuncu Baba Türbesi ve Külliyesi, her yıl binlerce yerli ve yabancı misafir tarafından ziyaret edilen nadide bir mekân olarak ön plana çıkıyor. Somuncu Baba Türbesi’nin bulunduğu 600 yıllık cami 14’üncü yüzyıl tarihi eserlerindendir. Minaresi 1685 yılında, Şeyh Hamid-i Veli neslinden Abidin Paşa tarafından yaptırılmıştır.
Külliye, 1990-2000 yılları arasında Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün izni ile Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi Vakfı tarafından restore edilmiştir.
2009-2013 yılları arasında yapılan restorasyon çalışmaları ile Külliye haline dönüştürülen, manevi havası ve dikkat çeken mimari özellikleri ile ziyaretçilerini etkileyen Somuncu Baba Külliyesi dahilinde; Somuncu Baba Türbesi, Hulusi Efendi Haziresi, Yeni Cami Bölümü, Somuncu Baba Tanıtım Merkezi Müzesi, Şeyh Hamid-i Veli Kütüphanesi, Balıklı Kuyular ve Balıklı Havuz, Hamidiye Çarşısı, Kudret Havuzu, Çilehane ve Mesire Alanları bulunuyor.
Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri, 1412 yılında Darende’de ebedi âleme göç etmiştir. Cenaze namazını Hacı Bayram-ı Veli Hazretleri kıldırmış ve halvethanesinin bulunduğu mekâna defnedilmiştir. Kabri şerifleri, misk ü amber kokulu, Darende‘de Şeyh Hamid-i Veli Somuncu Baba Türbesi’nde, cevizden oyma sanduka içerisindedir. Türbesinin bulunduğu mekân zamanla cami ve türbe olarak kullanılmaya başlanmış, Darende Somuncu Baba Hazretleri’nin gelmesiyle şereflenmiş bir ilim ve irfan yurdu haline gelmiştir. Osmanlı Devleti de bu aileye büyük önem vermiş gönderdiği fermanlar ile Somuncu Baba ve evlatlarına sahip çıkmıştır.
Malatya, yerli turizm açısından daha çok dini turizm içerikli bir seyir takip etti. 1990’lı yıllarda Darende Somuncu Baba çevresinde yapılan çevre ve altyapı düzenlemeleriyle yerli turist içerikli dini turizmde patlama yaşandı.
Darende ilçesinin Zaviye Mahallesi’nde bulunan Somuncu Baba Türbesi, Somuncu Baba Camii ve Balıklı Göl ile bir arada bulunur. Türbede yapım tarihine ait bilgi bulunmamakla birlikte caminin minaresi 1686 tarihlidir. Caminin ortasında türbe bulunmakta ve onun içerisinde de Cumhuriyet devri ahşap işçiliği ile yapılmış bir sanduka yer almaktadır. Türbeyi içinde muhafaza eden Şeyh Hamit-i Veli Zaviyesine ait olan caminin yanına ilave olarak bugünkü taş ve ahşap malzemeden inşa edilen cami yapılmıştır. Caminin güney yönünde dikdörtgen bir oda vardır. Bugün kütüphane olarak kullanılmaktadır. Türbe içinde taş mimarili kabirler bulunmaktadır. Ayrıca caminin bodrum katında, Somuncu Baba Müzesi bulunmaktadır.
Halen Somuncu Baba ve çevresi ile Darende, Günpınar Şelalesi ve diğer mekânları her yıl yüz binlerce kişi ziyaret etmektedir.
Anadolu’ya manevi fetih için gelen erenlerden Somuncu Baba (1331-1412)’nın soyu Hz. Peygamber (s.a.v)’e ulaşır; 24. kuşaktan torunudur. Şam, Tebriz ve Erdebil gibi ilim merkezlerinde tahsil gördükten sonra irşat ve hizmet faaliyetleri için Bursa’ya gelip yerleşmiştir. Manevi kimliğini gizlemek üzere somun ekmeği pişirip halka dağıttığı için Somuncu Baba olarak bilinmektedir. Bursa Ulu Cami’nin ilk açılış hutbesinde Fatiha suresini 7 türlü tefsir etmesiyle tanınmıştır. Şöhretten sakınan Somuncu Baba, Bursa’dan ayrılarak bir müddet Aksaray’da yaşamıştır. Oğullarından Yusuf Hakiki Baba’yı Aksaray’da bırakarak diğer oğlu Halil Taybi ile beraber Hacca gitmiş, Hac dönüşünde Darende’ye gelip yerleşmiş ve 1412 yılında burada vefat etmiştir. Kabri Darende’dedir.