Vücudun stres hormonu olarak bilinen kortizol, normalden yüksek seviyelere ulaştığında hem fiziksel hem de psikolojik sağlık üzerinde ciddi etkiler yaratabilir. Peki, kortizol yüksekliği nasıl anlaşılır? Hangi belirtiler dikkate alınmalıdır? İşte kortizol fazlalığının belirtileri, nedenleri ve tedavi yöntemleri...
KORTİZOL NEDİR?
Kortizol, böbrek üstü bezleri tarafından salgılanan ve vücudun stresle başa çıkmasına yardımcı olan bir hormondur. Aynı zamanda metabolizmayı düzenler, kan basıncını kontrol eder ve bağışıklık sistemini etkiler. Ancak bu hormonun uzun süreli yüksek seviyelerde olması, vücut dengesini bozabilir.
KORTİZOL YÜKSEKLİĞİ NEDEN OLUR?
Kortizol seviyelerinin yükselmesine neden olabilecek faktörler şunlardır:
Kronik stres (iş, aile, maddi sorunlar vb.)
Cushing Sendromu (böbrek üstü bezlerinin aşırı kortizol üretmesi)
Uzun süreli kortizon kullanımı
Tümörler (hipofiz ya da böbrek üstü bezi tümörleri)
Yetersiz uyku ve düzensiz yaşam tarzı
Hipoglisemiye bağlı tepkisel artış
KORTİZOL YÜKSEKLİĞİ NASIL ANLAŞILIR? İŞTE DİKKAT ÇEKEN BELİRTİLER
Kortizol yüksekliği genellikle sinsi ilerler ve belirtiler zamanla fark edilir hale gelir. Uzmanlara göre en sık görülen belirtiler şöyle:
Kilo artışı, özellikle karın ve yüz bölgesinde yağlanma
Kas güçsüzlüğü, özellikle kol ve bacak kaslarında
Kronik yorgunluk ve halsizlik
Sinirlilik, anksiyete ve ruh hali değişimleri
Uyku problemleri, özellikle gece uyanmaları
Yüzde yuvarlaklaşma (ay yüz görünümü)
Sivilce ve ciltte incelme, morarmalar
Baş ağrısı ve odaklanma güçlüğü
Adet düzensizlikleri (kadınlarda)
Yüksek tansiyon ve kan şekeri dalgalanmaları
KORTİZOL YÜKSEKLİĞİ NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Kortizol yüksekliğinden şüpheleniliyorsa, doktor kontrolünde şu testler yapılabilir:
Kan ve idrar testleriyle kortizol düzeyinin ölçülmesi
Tükürük kortizol testi (özellikle gece ölçümü önemlidir)
BT veya MR görüntüleme (böbrek üstü bezi ya da hipofiz tümörü araştırması için)
TEDAVİ YÖNTEMLERİ NELERDİR?
Tedavi, altta yatan nedene göre planlanır:
Stres yönetimi (meditasyon, nefes egzersizi, psikoterapi)
Beslenme düzeni ve egzersiz
İlaç tedavisi (gerektiğinde kortizol düşürücü ilaçlar)
Cushing sendromu veya tümör kaynaklı ise cerrahi müdahale
Uyku düzeninin sağlanması
NE ZAMAN DOKTORA BAŞVURMALI?
Uzun süreli stres, açıklanamayan kilo artışı, sürekli yorgunluk ve ruhsal dalgalanmalar yaşayan bireylerin bir endokrinoloji uzmanına başvurması önerilir. Kortizol düzeylerinin kontrol altına alınması, hem fiziksel hem de zihinsel sağlığın korunması açısından büyük önem taşır.
