Öncelikle şunu belirterek konuya girmek istiyorum. Bu ve buna benzer istatistiki çalışmalar, tarımsal ürün üreticileri için yani arz cephesi için çok önemlidir. Özellikle de söz konusu üreticiler büyük oranda küçük üretici yapısındaysa bu önem daha da artmaktadır. Çünkü, bu üreticiler başta sermaye olmak üzere, ürettikleri ürünle ilgili piyasa bilgisi, tarım desteği ve kredi olanaklarından yoksundur. Kısacası, büyük bir emekle ürettiği ürünün fiyatının belirlendiği nokta olan piyasaya girerken; arz cephesi olarak oldukça örgütsüz, zayıf ve çaresizdir. Bu anlamda, bu ve buna benzer çalışmaların üreticilerimize faydalı olacağını umuyor ve konumuza giriyorum.

Hepimizin hatırlayacağı gibi 2014 yılında ilimiz yakın tarihinde rastlamadığı bir don felaketiyle karşılaştı. Bu felaket Malatya ve çevresindeki il ve ilçelerin tarımsal ürün kümesi içerisindeki bahçe bitkilerini 100’e varan oranda etkiledi. Dondan etkilenme olasılığı çok düşük olan dut ağaçları bile bu felaketten etkilenip yok denecek kadar az ürün verdi. İşte, böyle bir felaket yılı benim için ‘kuru kayısı devreden stok’ miktarını hesaplamaya çalışmamın milat yılı oldu. Çünkü, son derece üzüntü verici de olsa, gerçekten de 2014 yılı sıfır üretim diyebileceğimiz bir üretim yılı oldu. Bu durum da 2014 yılı ihracatı da tamamen stoklarla yapılacaktı. Ama bu miktar bilinmiyordu. En azından ben bilmiyordum. Bu anlamda bu yıla devredecek olan stok miktarını hızlıca hesaplamanın ilk basamağı olan konuyla ilgili yetkili kurum ve kuruluşların ( Tarım il Müd., TSO, TÜİK, Zir. Müh Odası vs.) kayısı üretimine yönelik geriye dönük bilgi ve istatistiki verilerini kullanarak bu miktarı buldum. Bu tahmini miktar 115.000 tondu. Bulduğum bu bakiye beni şaşırtmadı. Çünkü bu milatın bir önceki birkaç yılın da kayısı rekolte miktarları kayısı tarihinin en yüksek rekolteleri idi. Dolayısıyla bu miktar nedeniyle ürün değeri de ayaklar altındaydı. Hatta yereldeki besiciler kuru kayısıyı hayvan yemi olarak yok fiyatına satın alıp hayvanlara yem katkısı olarak veriyorlardı. Daha da inanılmaz olanı don olayının yaşandığı gecenin ardını takip eden sabah saatlerinde yaşanmıştır. O sabah, besicilerce hayvanlara yem olarak verilmek üzere 1tl ile 2tl ye satın alınmış olunan kuru kayısıların hayvanlara verilmesi hemen durdurulmuş, hatta, yenmesi için yemliklere dökülenler bile alelacele toplatılıp piyasaya sevk edilerek kg’ı 8tl ile 12 tl arasındaki fiyatlara satılmıştır. (bu çalışmamın ayrıntıları İlimizin 2014 yılı yerel gazetesi olan Gerçek Gazetesi ve Güneş Medya Grup’un internet sitesinde yayınlanmıştı.)
Yine, 2019 yılında Akçadağ Ziraat Odasında Tarım Danışmanı olarak çalışırken bu konuyla ilgili 2019 yılına devreden stok miktarının tahmini üzerinde bir çalışma yapmıştım ve bu çalışmam da odanın internet sitesinde yayınlanmıştı. Bu anlamda 2020 yılının tahmini rakamını tespit etmek kolay olacak. Ama ben yine de, 2014-2020 yılları arasındaki istatistiki verilerini içerisine alan bu çalışmanın kısa ve kaba bir özetini sizlere bir tabloyla sunarak hedeflenen bu rakamı bulup konuyu bitireceğim.
. 2020 Yılına Devreden Kuru Kayısı Stok Miktarı Hesap Tablosu .

Yıl D.Tahmini Stok(ton) Üretilen K. Kayısı(ton) İhraç Edln K.Kayısı(ton) Artık Stok(ton) .
2014 115.000 6.200 (Afet yılı) 79.043 42.157 .
2015 42.157 69.000 76.414 34.743 .
2016 34.743 89.000 86.255 37.488 .
2017 37.488 142.260 94.874 84.874 .
2018 84.874 80.812 99.461 66.255 .
2019 66.255 87.642 110.000 (Hedeflenen) 43.897 .
2020 43.897 --------- --------- --------- .
Kaynak: Tarım ve Orman İl Müd, TÜİK, MTSO, GAİAB,MTS
Yukarıdaki tablodan da görüldüğü gibi eğer 2019-2020 ihracat döneminde yani 1 Ağustos 2019 ile 31Temmuz 2020 arası dönemde Malatya ticaret borsasınca hedeflenen 110.000 ton ihracat rakamına ulaşılırsa 2020 yılına 43.897 ton artık stok devrolacaktır. Ancak, 1 Ağustos 2019 ile 30 Mart 2020 arası 9 aylık dönemde 76.000 ton ihracat yapıldığına göre, 110.000 ton rakamına ulaşmak pek olanaklı görünmüyor. Ama geçen yılki rakama ulaşma olasılığımız çok yüksek. Bu durumda şu tahmini yapabiliriz. Her halükarda 2020 yılına devrolacak stok 45 ile 55.000 bin ton arasında bulunan bir rakam olacaktır. Net bakiyeyi ihracat döneminin son günü olan 31 Temmuz 2020 yılı sonrasında açıklanacak olan toplam ihracat rakamı belirleyecektir.
Bu devreden stok ve 2020 yılı kayısı üretiminin içerisine gireceği gelecek sezon piyasası dolayısıyla fiyat durumuna da değinerek noktalayalım.
Öncelikle 2020 yılı kayısı üretimi kayda değer bir düşüş gösterecek. Bir başka deyişle rekolte düşük olacak. Bu düşük rekolteye düşük bir devreden stok da eklenince fiyat dalgalanmalarının dalga boyunu kısaltacaktır. Dolayısıyla fiyatların oluşumunda arzın belirleyici ağırlığı kendini piyasada htirecektir. Buna üreticinin örgütlü, ürün ve piyasa bilgisine sahip olabilmesi de eklenince, bu ağırlık daha da artarak ürüne daha yüksek bir fiyat oluşumu sağlayacaktır. Üreticilerimize bol kazançlar.