Malatya'nın derin kültürel mirası, sözlü gelenekler ve halk arasında paylaşılan dua ve beddualarla şekillenmiştir. Bu güçlü sözler, halkın hem iyi dileklerini hem de öfkesini yansıtır. Her biri, bir anlam taşıyan ve bazen hafifçe mizahi, bazen de sert ve keskin olan ifadelerle, yaşama dair dilekleri ve temennileri içerir. Peki dua mı daha etkili beddua mı ? Gelin, Malatya'nın sözlü mirasındaki bu iki zıt gücü keşfedelim..
Malatyalıların dua kültürü, başkalarının iyiliğini dilemek ve kötü durumları uzak tutmak için söylenen güçlü sözlerle örülüdür. İşte o dua cümlelerinden bazıları:
"Bahtın açık ola, Hızır yoldaşın ola": Bu dua, kişi için yolun açık olmasını ve her işte başarı dileğini taşır.
"Kara gün görmeyesin, malının hayrını göresin": Kişinin zorluklardan uzak kalması ve malının bereketinin artması dileği.
"Su gibi aziz olasın, ömrün çoğ ola": Hayatının değerli ve uzun olmasını dileyen bir başka dua.
Her bir dua, aynı zamanda bir yüce temenniyi ifade eder. Bu ifadeler, halkın inançlarına ve yaşadığı coğrafyanın zorluklarına karşı bir çeşit sığınma ve istek olarak da okunabilir.
Malatya'nın kültüründe beddualar da önemli bir yer tutar. Zaman zaman öfke ya da hayal kırıklığının bir yansıması olan bu sözler, kişinin içindeki öfkeyi dışa vurma biçimidir. Bazı beddualar oldukça serttir:
"Adam içine çıkamayasın, Allah'ın hışmına gelesin": Bu beddua, kişinin sosyal hayattan dışlanmasını temenni eder.
"Ayağına bir diken bata, bakasın da göremeyesin": Beddua, kişinin bir sıkıntıya düşmesini diler.
"Tez vakitte gidesin, tırnağın uzamaya": Zamanla kişinin hayatından gitmesini temenni eder.
Beddualar, genellikle karşımızdaki kişiye olan kızgınlık veya hayal kırıklığının dışa vurumu olarak algılansa da, halk arasında bir tür koruma ve direnç gösterme biçimi olarak da kullanılır.
Dua ve beddualar, aynı zamanda bölgenin tarihini, inançlarını ve kültürünü de yansıtır. Her bir kelime, bu topraklarda uzun yıllardır süregelen yaşam biçimlerinin ve yaşanmışlıkların bir parçasıdır. Hem güzel dilekler hem de sert beddualar, toplumun duygusal yapısını ve zorlu yaşam koşullarını dışa vurur.
Malatya'nın günümüze kadar gelen ve bilinen dua ve bedduaları şu şekildedir:
Dualar
Ağzınızın tadı bozulmaya.
Allah başaca sevindire.
Allah eksikliğini vermeye.
Allah elden ayaktan etmeye.
Allah pişman ettirmeye.
Arta eksilmeye, taşa dökülmeye.
Başın darda kalmaya.
Bahtın açık ola, Hızır yoldaşın ola.
Bir tarafın evlat, bir tarafın devlet ola.
Çağalann hayını göresin.
Daim bu günlere çıkasın.
Derdin bite dermanın arta.
Eyilere denk gelesin.
Gadan alam, Hanen şen ola.
Hanenize nur yağa, Hayırgünlere kalasın.
Kara gün görmeyesin.
Malının hayrını göresin.
Muradın tam ola.
Neşen bol ola, Pazar ola.
Su gibi aziz olasın.
Ömrün çoğ ola.
Tuttuğun taş, altın ola.
Yokluk nedir bilmeyesin, Zahran bol ola.
Beddualar
Adam içine çıkamayasın.
Allah'ın hışmına gelesin.
Ayağına bir diken bata, Bakasın da göremeyesin.
Başın dertten, eteğin bitten kurtulmaya.
Bir lokma ekmeğe muhtaç olasın.
Çağalarından çekesin, Çenen çekile.
Deliye düş akıllıya hasret kalasın.
Derdin ola, dermanın olmaya.
Düşmanın yeğin ola, Eline fırsat geçmeye.
Ellere avuç açasın, Gidişin ola, gelişin olmaya.
Gördüğünden geri kalasın.
Günyüzü görmeyesin.
İçerine kurt düşe, Kapılarda kalasın.
Kınayanın başına gele, Malamat olasın.
Muradın gözünde kala, Nefesin kesile.
O günleri göremeyesin, Paran döşüne yapışa.
Sonun olur inşallah, Sürüm sürüm sürünesin.
Tez vakitte gidesin, Tırnağın uzamaya.
Ulum ulum uluyasın, Yağlı kurşunlara gidesin.
Yanın yere gele.
Yarana kızıl kurt düşe.
Yerişip de yetemeyesin.