Dünyanın kuru kayısı ihtiyacının yüzde 85’ini karşılayan Malatya, bu yıl 12 Nisan tarihinde yaşanan don felaketiyle ağır bir darbe aldı. Türkiye’nin dört bir yanında kayısı üretiliyor olsa da Malatya kayısısının yeri doldurulamıyor. Bu yıl birçok pazarda Malatya kayısısının yerini Iğdır, Hatay, Mut ve Baskil kayısıları aldı.
Peki, Malatya kayısısını bu kadar eşsiz ve vazgeçilmez kılan ne? Cevap Malatya Turgut Özal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Bayram Murat Asma’nın yıllar süren araştırmalarında gizli. Prof. Asma'nın “Kayısı Ağacından Hikayeler” adlı kitabında yer alan bilgiler Malatya kayısısının sırrını genetik kodlarında arıyor.
KAYISININ ASALETİ SOYUNDAN GELİYOR
Prof. Dr. Asma’ya göre Malatya kayısısını eşsiz yapan onun geçmişten bugüne gelen genetik mirası. Toprak, iklim, güneş gibi çevresel faktörler önemli olsa da esas farkı yaratan unsur özel gen kombinasyonu.
“Malatya kayısısı; tatlılığı, aroması, meyve rengi ve iriliğiyle öne çıkıyor. Bu fark sadece Malatya’nın havasından ya da toprağından kaynaklanmıyor, kayısının genetik yapısından geliyor.” diyen Prof. Asma, aynı koşullarda yetiştirilen farklı kayısı çeşitlerinde şeker oranlarının belirgin biçimde değiştiğini vurguluyor.
BİLİMSEL KANITLAR MALATYA KAYISISINI DESTEKLİYOR
Malatya Meyvecilik Araştırma Enstitüsü'nün gen kaynakları bahçesinde yapılan deneylerde, İspanya, İtalya, Fransa, Rusya ve Yunanistan'dan getirilen kayısıların şeker oranları yüzde 10-15 arasında kalırken, Malatya çeşitlerinde bu oran yüzde 20-25'e kadar çıkıyor. Yani Malatya kayısısı, genetik olarak daha tatlı ve kaliteli.
Benzer bir durum, Prof. Asma’nın doktora tezinde de ortaya konmuş. Erzincan ve Malatya’dan alınan kayısı çeşitleri Van’da denenmiş ve yine en yüksek kalite Malatya kökenli Hacıhaliloğlu, Kabaaşı ve Soğancı çeşitlerinde görülmüş.
KAYISIYI TEHDİT EDEN GİZLİ TEHLİKE
Malatya’da kayısı üretimini etkileyen sadece don değil. Özellikle çiçek döneminde etkili olan ve sıcak, nemli havalarda yaygınlaşan monilya hastalığı da büyük tehdit oluşturuyor. Meyvede kahverengileşme, mumyalaşma ve dallarda kurumayla kendini gösteren bu hastalık birkaç yıl üst üste etkili olursa ağacı tamamen kurutabiliyor.
Uzmanlara göre Malatya kayısısı, sadece bir meyve değil; asırlık bir miras, genetik bir hazine. Prof. Dr. Bayram Murat Asma’nın da altını çizdiği gibi, Malatya kayısısının “özelliği, güzelliği ve asilliği” toprağından değil, genlerinden geliyor. Bu da onu, her koşulda eşsiz ve vazgeçilmez kılıyor.
