Malatya denilince akla kayısı, Aslan Tepe Höyüğü, Battalgazi, köklü bir tarih gelir. Ancak Malatya’nın özellikleri sadece bunlarla sınırlı kalmaz. Malatyalılar hoşgörüleri, misafirperverlikleri, insana değer veren kişilikleriyle bilinir. Malatya’da yaşayan insanlar birbirlerine saygı duyarak yaşamayı bilen insanlardır. Öyle ki Malatyalıların insana değer veren kişilikleri tüm ülke de bilinir.
Malatya’da adını tarihe yazdırmış sadece ünlüleri değil delileri de vardır. Malatya’da zihinsel engelli olarak bilinen ve halk arasında deli diye hitap edilen kişiler de el üstünde tutulur. Mercedes Kadir, Deli Gaffar, Deli Ahmet, Deli Yusuf, Gız Mahmut, Şorikli Yaşar, Onyedili (Zülküf Dayı), Mustafa Dayı, İzzo (İzzettin), Haceli, Faro, Adliye Bekir, Mısto, Mamulo, Niro (Nurettin), Bese ve Azet Bacı’dır. Farklı zamanlarda yaşayan bu zatlar Malatya’nın adeta simgesi haline gelmişlerdir. Davranışları, hareketleri, konuşmaları, kıyafetleri, kendilerine has sözleriyle ilde ve ülke genelinde tanınmışlardır.
DELİ GAFFAR KİMDİR?
Anadolu kültüründe her kasabanın, her köyün, neredeyse her mahallenin muhakkak bir delisi vardır. Malatya’nın “Deli Gaffar”ı da bu insanlardan birisidir. O, eski tren yolu çevresine yayılmış Çavuşoğlu ile Salköprü mahallelerinin ortak delisidir. Esnafın eğlencesi, kadınların zararsız belalısı, çocuklara gelince şöyle tanımlamak doğrudur: Gaffar iyinin dostu, kötünün de düşmanıdır. O, taşlayanı taşlar, oynaşanla akranlaşan bir deli/velidir.
ZÜLKÜF DAYI KİMDİR?
Malatya’nın bir diğer meşhur delisi/velisi de Onyedili’dir. Elindeki bastonunu sopa niyetine taşıyan ve Malatya’da belli saat aralıklarında belli cadde ve sokaklardan geçen Onyedili’ye, halk ve özellikle gördüğü yerde kızdırırlarmış. Zülküf Dayı, kallaviliği ile bilinen bir velidir.
MERCEDES KADİR KİMDİR?
Yeşilyurt ilçesine bağlı Tecde Mahallesi'nde yaşayan, kentte herkesin "Mercedes Kadir" olarak bildiği Fatih Kaydı, araba zannederek çeşitli objelerle süslediği, Mercedes logosunun bulunduğu, yaklaşık 3 metre uzunluğunda, 10 kilogram ağırlığındaki kavak ağacından sopasıyla mahalle mahalle dolaşıyordu. Sopasıyla her gün kilometrelerce yürüyen, trafik ışıklarında durup yayalara yol veren "Mercedes Kadir" adeta Malatya'nın maskotu olmuştu. 18 Nisan 2020'de vefat eden Fatih Kaydı, Büyükşehir Belediyesi'nin Kent Müzesi'ne konan balmumu heykeliyle yaşatılıyor.
Kaynak: 1 numaralı görsel 'Oğuz Türkçesi Araştırmaları Dergisi'nden alınmıştır.
