TÜBİTAK ve Çin Bilimler Akademisi’nin yanı sıra İTÜ, Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi, Yıldız Teknik Üniversitesi ve Munzur Üniversitesi’nin destekleriyle bir süre önce Malatya Fayı üzerinde başlatılan çalışmalara kaldığı yerden devam etti. Bilim insanları Arguvan Kızık’ta daha önce ölçüm yapılan alanda bu yıl kazı çalışması yaptı.
“Malatya Fayını daha iyi anlayacağız”
İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Jeoloji Mühendisliği Bölümünden Jeolog Doç. Dr. Cengiz Zabcı, Malatya Fayında yapılan çalışmayla ilgili
“Çalışmaların yarısını bitirdik sayılır. 3 senelik bir proje. Bizim ülke tarafında TÜBİTAK, dışarıdan ise Çin Bilimler Akademisi’nin desteklediği projede, İstanbul Teknik Üniversitesi, Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi, Yıldız Teknik Üniversitesi ve Munzur Üniversitesi’nden farklı disiplinlerden farklı çalışma kollarından araştırmacıların olduğu bir proje. Çin Bilimler Akademisi’nin enstitüleri ve Çin Deprem Dairesi’nden çok değerli araştırmacılar var. Geçen sene yine buradaydık, bu sene yine aynı bölgedeyiz. Bunun sebebi; geçen sene jeofizik kullanarak yer radarı aletiyle sığ yer altını görüntüledik. Ve burada her depremde burada ne kadar hareket meydana gelmiş bunu ölçebileceğimiz bazı yapıların olduğunu gördük. Bunu sadece radarla değil açıp biz jeologların gözle görmesi, örnek alması ve yaşlandırması gerekiyordu. O yüzden tekrar bu sene buradayız. Hendekte, radarda gördüğümüz yapıları tespit ettik. Bunları örneklendirdik. Eğer başarılı bir şekilde çalışmayı nihayete erdirebilirsek, özellikle Malatya Fayının bu kısmında senede kaç milimetre hareket biriktirdiğini hesaplama şansımız olacak. Birazcık daha bu yapıyı iyi anlamış olacağız”
bilgisini paylaştı.
“Malatya Fayını daha iyi anlayacağız”
Malatya Fayının 6 Şubat’ta kırılan faylara en yakın yapılardan bir tanesi olduğuna dikkati çeken Zabcı, şunları kaydetti:
“Üzerinde nispeten az bilgi var. Yayınlanmış çok az çalışma vardı ki bir kısmında da hasbelkader biz işin içerisindeydik. Ekibin araştırmacıları bu yayınları yapmıştı. Açıkçası bir spekülasyona yol açmadan ne insanları korkutarak ne de insanları gereksiz yere rahatlatarak bilgisiz konuşmaya mahal vermeden Malatya Fayını daha iyi anlayıp, eğer bir deprem tehlikesi oluşturuyorsa bunu sağlıklı ve parametreyle ortaya koyalım, eğer bir tehlike yoksa yine bilimsel verisiyle ortaya koyalım niyetiyle açıkçası bir problem olarak gördük ve o yüzden bu fayda çalışmaya başladık.”
“Düzenli bir şekilde ölçüm yapılıyor”
Zabcı, Malatya Fayına ilişkin 3 yıllık bir çalışma yapmayı planladıklarını aktararak,
“3 senelik bir çalışma 1,5 seneyi geride bıraktık. Geçen sene Doğanşehir tarafına doğru bir fay kazısı gerçekleştirmiştik. Bu sene Kızık’tayız. Bu tam bir fay kazısı değil, eski depremleri bulmak değil jeoloji ayağında fayın ayrıntılı haritalandırılmasını yapıp, dikkat çekilecek farklı ayrıntılar üzerinde çalışıyoruz. Her 6 ayda bir Yıldız Teknik Üniversitesi’ndeki çok değerli arkadaşlar cansiperane bir şekilde Kangal’dan Adıyaman’a kadar uzanan geniş bir alan içerisinde uyduyla konumlandırma sistemine uygun olarak ölçüm alıyorlar. En son mayıs ayında geldiler, eylül ayında bir daha gelecekler. Daha sonra mayıs ayında bir daha gelecekler. Düzenli bir şekilde ölçüm alınıyor. Bir yandan uydudan yerdeki hız alanı nedir, acaba depremlerden sonra tespit edilmiş bir şey var mı bunu incelemeye çalışıyoruz. Bunun yanı sıra daha sonra sismoloji verilerini de işin içerisine kattıktan sonra çok disiplinli, çok farklı dallardan meslektaşların çalıştığı bir proje. Onların da işin içerisine kattıktan sonra Malatya Fayı modellenecek. Özellikle 6 Şubat’ta ne olduysa onunla beraber Malatya Fayı üzerinde herhangi bir gerilme transferi var mı, bu gerilme transferinin etkisi ne, Malatya Fayının depremselliği, iki deprem arasında geçen süre ne kadar ne kadar üzerinde hareket biriktiriyor ne kadar enerji biriktiriyor bunları da ortaya koyarak deprem tehlikesini ortaya koymaya çalışacağız”
bilgisini aktardı.
“Malatya Fayı aktif”
Malatya Fayının aktif olduğuna dikkati çeken Zabcı, şunları anlattı:
“Malatya Fayının aktif olduğundan bizim yer bilimleri camiasının çok büyük bir kısmı hemfikir. Türkiye Diri Fay envanterinde de yer alıyor. Yaklaşık 140 kilometre uzunluğunda, Erzincan’ın Kemaliye ilçesinin Harmanlı diye bir köyü vardır kuzeyinden başlar Suceyin var Arapgir ilçesi sınırlarına girer Kızık, Kömürlük, Eymir, güneye doğru Doğanşehir’e kadar uzanıyor. Bu seneler önce haritalandı. Bunun hakkında birkaç hipotez var. Bunu tartışmak biz yerbilimcilerin işi. Ama şimdiye kadar yapılmış çalışmalar hem sismik etkinlik hem daha önce yapılmış olan paleosismoloji çalışmaları fayın son 10 bin senede deprem ürettiğini gösteriyor. Bu fayın aktif olduğunu gösteriyor ama özellikle vurguluyorum; üzerinde nispeten az çalışma yapılmış bir fay. Ne kadar çok gözlem fazla olursa ve bunlar birbirleriyle ne kadar iyi karşılaştırılır ve birlikte değerlendirilirse asıl insan hayatını ilgilendiren kısmı o kadar daha dikkat çekecektir. Ama bizim yaptığımız çalışmaların sonucu tabii ki bu fayla ilgili mevcut veri stokunu ve bilgi stokunu daha üste taşıyacağını muhakkak.”
“Numuneler alınıp, yaşlandırılıp, raporlandırılacak”
Jeoloji Mühendisleri Odası Malatya Şube Başkanı Yunus Gülmez ise şunları söyledi:
“Malatya Fayı ile ilgili çalışmalar 1,5 yıl önce başladı. Malatya Fayı üzerinde bir çalışma var. Yurtdışından gelen ekipler, son teknolojiyi kullanarak yapıyorlar. Bir ekipte Kahta-Urfa tarafından başlayıp, Sincik-Battalgazi, Sivas sınırına kadar olan yerde 6 ayda bir ölçüm yapıyor. Burada uyduyu da kullanıyorlar. Geçen sene yine burada bir ölçüm işlemi yapılmıştı. Bu nokta belirlenmişti. Bu belirlenen noktadaki numuneleri almak için bir hendek açıldı. Bunlar yaşlandırılacak, raporlandırılacak. Tedbir almak için bu verilere ihtiyaç var. En sağlıklı ve sağlam verilerle yorum yapılıp, buna göre yol haritası çizilecek. Çalışmaların hemen hemen yarısı bitti, ortalama 1-1,5 yıl sonra rapor son haline gelir. O zaman sağlıklı, yoruma açık bilgiler netleşir.”
