Sürekli olarak olumsuz tepki alma deneyimi sonucunda ortaya çıkan başarısızlığı kökten kabullenme durumudur. Başarısızlığın önündeki tüm engeller kalksa da kişi başarısız olacağına inandığı için engelin kalkmış olduğunu fark edemez.

Hindistan’da filler eğitilmek için bebekken kalın bir zincirle kazığa bağlanır ve kaçması engellenir. Bebek fil kaçmayı defalarca dener, fakat kendisinin zinciri koparmaya da çiviyi sökmeye de gücü yetmez. Yıllar geçer, bebek fil büyür ve hala zincire bağlı şekilde bekler. Artık fil güçlüdür, zinciri koparabilecek ve kazığı sökebilecek gücü vardır fakat fil kaçmayı denemez bile. Çünkü özgür olamayacağına inanmaktadır. Artık kırılamayan şey filin bağlı olduğu zincir değil, filin inancıdır.

İnsanlarda da öğrenilmiş çaresizlik belirli süre kaçınamayacak zorlanmalara tabi tutulduğunda, zorlanma karşısında bir şey yapmama tutumu gelişmesi ile ortaya çıkar. Hepimiz yaşantımız boyunca çeşitli sınavlara girmişizdir. Başarısız olduğumuz bir sınav sonrasında sınav sonucunu değiştiremeyeceğimizi, başarılı olamayacağımızı düşünerek benzer durumlarda gereken davranışları yapmak için daha az istekli oluruz. Yani bir sonraki sınava çalışmak istemeyiz. Ya da sınavda başarısız olduk, ders çalışma isteğimiz azaldı ve sınavda başarılı olmak için gerekli çalışmaları yaparsak başarımızın artma ihtimali olsa dahi nasıl olsa başarılı olamayacağım düşüncesi ile ders çalışmayız.

Öğrenilmiş çaresizliğin tedavisi için pek çok yöntem vardır. Bu yöntemlerden en yaygın olanı bilişsel davranışçı terapidir. Öğrenilmiş çaresizliği tedavi ederken, nedenlerini araştırabilir, katkıda bulunca olumsuz düşünceleri belirlenebilir. Ayrıca öğrenilmiş çaresizliği pekiştiren davranışları tespit edebilir, düşünceleri ve davranışları daha olumlu ve faydalı olanlarla değiştire bilinir. Kısacası çaresizlik duygularını azaltmak için yollar geliştirile bilinir. Yaşam tarzınızdaki değişiklikler ile de öğrenilmiş çaresizlik ve sonuçları ile mücadele edebilirsiniz. Fiziksel aktiviteler akıl sağlığınızı korumanıza ve ruhsal rahatsızlıklarla mücadele etmenizde size destek olabilir.

Fatoş Karaoğlu – Malatya