Malatya’nın bugün bilinen şehir merkezi, sandığımızdan çok daha farklı bir hikâyenin ürünü. Tarihi kayıtlara göre “asıl Malatya”, günümüzde Battalgazi ilçesi olarak bilinen Eski Malatya bölgesiydi. Yüzyıllar boyunca surlarla çevrili bir kent olarak yaşayan bölge, 19. yüzyılda yaşanan büyük bir dönüşümle yerleşim yerinin değişmesine sahne oldu.
1838 Seferi ve Şehrin Kaderini Değiştiren Konaklama
1838 yılında Osmanlı Devleti, Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın bağımsızlık ve halifelik iddiasına karşı Mısır’a bir sefer düzenledi. Bu büyük Osmanlı ordusu sefere çıkarken Malatya güzergâhını takip etti ve Eski Malatya’da uzun süre konakladı.
Ordunun aylar süren bu konaklaması bölgede gündelik hayatı etkiledi. Şehir içinde yaşanan yoğunluk, lojistik hareketlilik ve dar alan, bölge halkını yeni yaşam alanları aramaya yönlendirdi. Buna doğal afetler ve salgın hastalıklardaki artış da eklenince halk, Eski Malatya’nın hemen güneyindeki bağ ve bahçelerin bulunduğu daha geniş, ferah ve su kaynaklarına yakın alanlarda evler yapmaya başladı.
Bu yerleşim hareketi kısa sürede hızlandı ve zamanla bugünkü Malatya şehir merkezi oluştu. Böylece Osmanlı ordusunun 1838’deki konaklaması, Malatya’nın mekânsal yapısını tamamen değiştiren tarihi bir kırılma noktası hâline geldi.
Asıl Malatya Neresiydi?
Bugün “asıl Malatya” olarak bilinen yer, Battalgazi yani Eski Malatya’dır.
Yeni yerleşim yeri ise 19. yüzyıldaki bu göçle oluşmuş, 1830’lardan sonra büyüyerek günümüz Malatya’sını meydana getirmiştir.
7 Bin Yıllık Kültürel Birikim Eski Malatya’da
Eski Malatya’nın kökleri yalnızca Osmanlı dönemine dayanmıyor. Bölge:
• Hitit kaynaklarında “Meliddu / Melid” adıyla geçiyor,
• Arslantepe Höyüğü’yle birlikte 7 bin yıllık yerleşim tarihini barındırıyor,
• Roma ve Bizans dönemlerinde önemli bir askeri merkez olarak kullanılıyor,
• Selçuklu ve Osmanlı döneminde cami, kervansaray ve surlarla güçlenen bir şehir kimliği taşıyor.
Bugünkü Malatya ise bu zengin geçmişin devamı olarak modern bir kent görünümünde yükselmeye devam ediyor.