Osmanlı döneminde Malatya’da yaşamış ve türbesi Darende’de bulunan bir başka mutasavvıf ise “Somuncu Baba” adıyla tanınan Şeyh Hamid-i Veli’dir. (8)Merkezi Darende’de bulunan vakıf tarafından Somuncu Baba ve ahfadı üzerine çok önemli araştırmalar yapılmıştır. İlmi bir dergi ve çeşitli kitaplar yayımlanmıştır. Osman Hulusi Ateş, son yüzyılda bu geleneği Darende’de sürdürmüştür. Abdullah Fahri Baba ise Battalgazi ilçesinin Boran köyünde yaşamış mutasavvıf şairlerdendir. (9)

Niyazi-i Mısri, XVII. Yüzyılda yaşamış, Malatya’da doğmuş ve 20 yaşındayken ilimizden ayrılmış bir mutasavvıftır. Dini ve tasavvufi edebiyatımızın önemli bir şahsiyeti olan Niyazi, “Mısri” olarak tanınmaktadır. Divan ve İrfan Sofraları gibi önemli eserlerin yanı sıra irili ufaklı 50’ye yakın kitabın sahibi olan Niyazi, hem yaşadığı dönemde hem de günümüzde geniş kitleler tarafından tanınmış ve eserleri sevilerek okunmuştur. Anadolu’nun çeşitli yerlerini dolaştıktan sonra Bursa’ya yerleşen Niyazi, sonradan iftiraya uğrayarak Limni’ye sürgün edilmiştir. Mezarı Limni’de bulunan bu mutasavvıf şairimizin adı ilimizde bir mahallede ve aynı yerde bulunan bir camide yaşatılmaktadır. Niyazi, doğduğu ve 21 yaşına kadar yaşamını sürdürdüğü ilimiz hakkında yazdığı bir gazelinde:
“Bareka’llah gülsitan-ı bülbülandır Aspuzu
Cenneti tezkir ider ‘ali mekandır Aspuzu

Ab-ı hayvanı beğenmez hasletinden Der-Mesih
Akdığınca sanki bir ruh-ı revandır Aspuzu
…………………..
Ey Niyazi ger tokunmayaydı hiç bad-ı fena
Kim dimezdi ana Firdevs-i cinandır Aspuzu”
diyerek Malatya’yı tasvir etmektedir.

Niyazi-i Mısri, Yunus Emre’den sonra anılan büyük mutasavvıf şairler arasında yer almaktadır. İlahileri bestelenerek halk arasında, tekke ve dergâhlarda yüzyıllar boyunca okunup söylenmiştir. Malatya Belediyesi tarafından 2003’te, 2010’da (Türk Kadınlar Derneği ile işbirliği yapılarak) ve 2016^da üç ayrı uluslararası Niyazi-i Mısri Sempozyumu düzenlenmiştir. (10)
Ayrıca Osmangazi Belediyesi ile Türkiye Yazarlar Birliği tarafından 2018’de Bursa’da Doğumunun 400. Yılında Niyazi-i Mısri Sempozyumu düzenlenmiş, bildiriler Osmangazi Belediyesi tarafından Niyazi-i Mısri, Dönemi ve Tesirleri (İst. 2019) adıyla yayımlanmıştır.
Niyazi’nin hayatı, son dönemde Emine Işınsu’nun Bukağı (2009), Sadık Yalsızuçanlar’ın Anka (2010) ve Leyla İpekçi, Dem Yüzü (2017) romanlarına konu olmuştur. Kıymetli meslektaşım Alev Sınar Uğurlu’nun Roman Kahramanı Olarak Niyazi-i Mısri başlıklı bildirisi, sempozyum kitabında da yer almıştır. (Osmangazi Belediyesi Yay., İst. 2019, s.121-129)
isimlerdir. Cevri, Silahtar Mustafa Paşa Kervansarayı’nın kitabesini yazmış divan sahibi bir şairimizdir. (11)
“Osmanlı uleması” olarak adlandırılan ve Malatya’dan yetişmiş birçok bilim ve devlet adamı, edebiyatla da yakından ilgilenmiş bulunmaktadır. Cumhuriyet döneminde devlet yönetimine katılan yüzlerce politikacı, bürokrat ve devlet adamı Malatya kökenlidir. İsmet İnönü ve Turgut Özal ilimizden çıkan başbakan ve cumhurbaşkanlarımızdır. Ayrıca ilimizden birçok bakan ve siyasi parti genel başkanı yetişmiştir.
Son yüzyılda Türkiye’nin yönetiminde Malatyalılar önemli bir rol oynamışlardır.
Recep Dikici, Osmanlı Dönemi, Malatyalı Alimler (2015) adlı kitabında Osmanlı döneminde ilimizde bulunmuş Malatyalı alimleri de kayıt altına almaya çalışmıştır.
8. Abdullah Satoğlu, Kayseri Şairleri, Başlangıçtan Bugüne Kadar, Ank. 1970, s. 23-25; V. Mahir Kocatürk, Tekke Şiiri Antolojisi, Edebiyat Yay.; Ank. 1968, s. 84-86; Ahmet Akgündüz, Arşiv Belgeleri Işığında Somuncu Baba, Ank. 1999.Ahmet Akgündüz-Said Öztürk-Yaşar Baş, Darende Tarihi, İst. 2002.
9. Mustafa Düzleme, Abdullah Fahri Baba, Hayatı ve Eserleri, Malatya, b.t.y.
10. Ayrıca bknz. Kenan Erdoğan, Niyazi-i Mısri Divanı, Akçağ Yay., Ankara 1998; Mustafa Kara, Niyazi-i Mısri, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ank. 1994; Hasan Kavruk, Niyazi-i Mısri ve Türkçe Şiirleri, Malatya Belediyesi Yay., Malatya 2004, 2. Bas. :Divan-ı İlahiyat adıyla, Malatya 2011; Mustafa Aşkar, Niyazi-i Mısri ve Tasavvuf Anlayışı, Kültür Bakanlığı Yay., Ank. 1988; (Haz. Halil Çeçen), Niyazi-i Mısri’nin Hatıraları, Dergah Yay., İst. 2006; İhramcızade Hacı İsmail Hakkı Altuntaş, Niyazi-i Mısri K.S., Divan-ı İlahiyat ve Açıklaması, 3 Cilt, 590+586+536 s., Gözde Matbaacılık, İst. 2009; Orhan Tuğrulca, Malatyalı Niyazi-i Mısri’nin Hayatı ve Düşünceleri, Kent Konseyi Yay., İstanbul 2010; Orhan Toğrulca, Niyazi-i Mısri, Bilgenin Sofrası, Bilsam Yay. Malatya 2012. Haz.: Ahmet Hakkı Türabi, Niyazi-i Mısri, İlahiler, Malatya Belediyesi Yay, İstanbul 2011;Mustafa Tatçı, Limni’de Sürgün Bir Veli, İstanbul 2010, Mustafa Tatçı, Niyazi-i Mısri, İstanbul 2010, Mustafa Tatçı, Limni’den Geliyorum, Ankara 2011; Malatya’nın Gönül Sultanı Niyazi-i Mısri, Malatya Kitaplığı 2014. Mustafa Tatçı, Niyazi-i Mısri, Divan-ı İlahiyat-Seçmeler-,DİB, Ankara 2016;M.Efdal Emre, Niyazi-i Mısri Divanı ve Şerhi, Gelenek Yay., İstanbul 2004.
11. Hasan Kavruk-Metin Özer, Geçmişten Günümüze Malatya Şairleri, Malatya Belediyesi Kültür Yay., Malatya 2006; Ahmet Şentürk-Mehmet Gülseren, Malatyalı Şairler Antolojisi, 3 Cilt, Malatya, 1991-1993; Klasik şairlerden bazıları üzerine bağımsız çalışmalar yapılmıştır: Erol Gündüz, İbrahim Ta’ib Divanı (İnceleme-Metin), Doktora Tezi, Selçuk Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2009, Malatya Kitaplığı 2014; Şener Demirel, Şehri, Hayatı-Sanatı-Divanının Tenkitli Metni ve Tahlili, Doktora Tezi, Fırat Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ 1999; Malatya Kitaplığı 2014. İsmet Çetin, Fahimi, Hayatı, Edebi Şahsiyeti ve Divanı, Sivas Valiliği Yay., Sivas 2011; Ömer Savran, Malatyalı Sabri Divanı (2014). M. Korkut Çeçen, Malatyalı Necati Divanı, Grafiker Yay., Ankara 2014. Vasfi Servet Kiper, Arapgirli Şairler (1972). Mustafa Kuşçuoğlu, Şiirlerde Malatya (1972), Malatya Şiirleri Antolojisi, Malatya Belediyesi Yay., Ankara 1997