Abdullah Ziya Kozanoğlu köken olarak Malatyalı bir aileden gelmektedir. 1930-1960 döneminde yayımladığı 10’dan fazla tarihi romana imza atmıştır. Orhan Türkdoğan, Ömer Erdoğan, Mehmet Ergönül, Mustafa Kuşçuoğlu, Ahmet Şentürk gibi 1950’den günümüze kadar bu çizgide yetişmiş birçok şair ve yazardan söz edebiliriz.1980 sonrası Kemal Deniz, Bahri Çavuşoğlu bu çizgiyi sürdüren şairlerimizdir.
b. İslami söylemi benimseyenler: Özellikle Demokrat Parti döneminden itibaren yükselmeye başlayan bu eğilimin 1950’den önce, Necip Fazıl ve Büyük Doğu hareketinin etkisiyle ilimizde de geliştiğini görüyoruz. Ahmet Emin Yalman’a düzenlenen suikastın ardından Necip Fazıl da olaya müdahil edilerek Malatya Hapishanesine getirilmiş ve onun çevresinden genişleyen bir edebi hareket başlamıştır. Sonraki dönemde yetişen şair ve yazarlarımızın birçoğunda Mehmet Akif ve Necip Fazıl’ın etkisini görüyoruz. Bu şair ve yazarlara Hüseyin Üzmez, M. Said Çekmegil, Sabri Kelemeroğlu, M. Es’ad Keşşafoğlu, Adil Akkoyunlu, Ebubekir Eroğlu, Cumali Ünaldı, Hasan Hüseyin Karatay gibi isimleri örnek verebiliriz.
1970’li yıllarda Mehmet Akif’in Safahat; Necip Fazıl’ın Çile adlı şiir kitapları ve Hekimoğlu İsmail’in Minyeli Abdullah romanı ilimizde en çok okunan eserler arasında yer almaktadır.1980 sonrasında Sezai Karakoç, Hilmi Yavuz ve Yavuz Bülent Bakiler’in eserleri büyük bir ilgi görmüştür. Bu yazar ve şairler, Malatya’da edebiyatçı kuşakların yetişmesini sağlamıştır. Bu çizgiyi günümüzde sürdüren sanatçıların bazıları: Hüseyin Üzmez, Adil Akkoyunlu, Ebubekir Eroğlu, Cumali Ünaldı, Hasan Hüseyin Karatay, Hüseyin Kartal, Şevket Başıbüyük…
c. Toplumcu (Sosyal demokrat) söylemi benimseyenler: Nazım Hikmet ile birlikte mahkum edilen Kemal Tahir, mahkumiyetinin bir bölümünü ilimizde tamamlamıştır.1950’den önce Malatya’da bulunan Kemal Tahir’in ve Nazım Hikmet’in toplumcu kuşakların yetişmesindeki rolü inkar edilemez. İlimizde görevli olarak bulunan toplumcu aydınların da 1950’den sonra bu anlayışı geliştirdikleri söylenebilir.
1970’li yıllardan itibaren Şemsi Belli, Veysel Çolak, Demirtaş Ceyhun, Osman Şahin, Nedim Şahhüseyinoğlu, Hasan Basri Aydın, Kemal Kırlangıç, Lütfi Kaleli, Hayrettin Abacı, Tahir Abacı, Necati Güngör, Necati Tosuner, Arife Kalender, Ahmet Telli gibi şair ve yazarların ilimizde toplumcu bir kuşağın yetişmesinde rolü olmuştur.
Bu araştırmayı bitirirken vardığımız bazı toplu sonuçları aşağıda maddeler halinde sıralıyoruz:
1. Malatya’da son bin yılda, özellikle de son yüzyılda zengin bir edebiyat geleneğinin yaşatıldığı anlaşılmaktadır.
2. Her edebi dönemde Malatyalı şair ve yazarlar yetişmiş ve bunlar edebiyatın farklı türlerinde özgün eserler vermiştir.
3. Bu şair ve yazarların çoğu ülkemiz genelinde de tanınmıştır.
4. Cumhuriyet dönemine kadar, ilimizde klasik şiir, halk şiiri ve aşıklık geleneği içinde büyük şahsiyetler yetişmiştir. Aşıklık geleneği, ilimizde bugün de yaşatılmaktadır.
5. İlimizde erkeklerin yanı sıra az sayıda da olsa kadın şair ve yazarları yetiştiği görülmektedir.
6. İlimiz doğumlu olmayan edebiyatçıların da Malatya ile yakından ilgilendiklerini ve edebi eserlerinde ilimizi işlediklerini söyleyebiliriz.
(Malatya Belediyesi’nin 28.10. 2011’de düzenlediği, Malatya I. Ulusal Kültür-Sanat Sempozyumu’nda bildiri olarak sunulmuş; metni, Bilimsel Eksen, Uluslararası Hakemli Dergi, S. 5, Ankara, Kış 2012, s.53-81’de yayımlanmıştır. Günümüze kadar gelişmeler eklenerek güncellenmiş olarak yeniden hazırlanmıştır.)
