UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde yer alan tarihi Harput Mahallesi'nde 4 bin 500 yıllık kesintisiz yerleşimin izlerini barındıran kalenin geçen yıl Kültür ve Turizm Bakanlığınca 'Geleceğe Miras Projesi'ne dahil edilmesiyle kazı ve restorasyon çalışmaları hız kazandı.
Bu yıl 17. sezon arkeolojik kazılarda kalenin batı surlarında iki burç arasında kalan bölgede tespit edilen '1000 yılık sanayi sitesi'nde kazı çalışmaları yüzde 85 tamamlandı.
Kalenin ikinci kapısının batısında yer alan gizli geçidin kazı ve restorasyonu da tamamlanırken, yer altına yaklaşık 22 basamaklı merdivenle inilen 15 metre uzunluğa ve 2 metre çapa sahip gizli geçit, kemerli ve tonozlu yapısıyla Roma döneminin mimari özelliklerini yansıtıyor.
Gizli geçidin üzeri ziyaretçiler için temperli cam ile kapatılacak
Harput Kalesi Kazı Başkanı Prof. Dr. İsmail Aytaç, Harput Kalesi'nde bugüne kadar tespit edilen 4 gizli geçit olduğunu, bunlardan Roma dönemine ait gizli geçidin kazı ve restorasyon çalışmalarının tamamlandığını belirtti.
Aytaç, 'Roma dönemi gizli geçidin Prof. Dr. Veli Sevin hocanın danışmanlığı sırasında ilk kazısı (2007-2008) yapılmıştı. Bu yıl gizli geçitteki kazıların ayrıntılarını tamamladık, konservasyonunu yaptık. Hemen yanındaki basamaklı sarnıcın basamaklarını onardık. Ayrıca gizli geçidin üstündeki tandırlar bölümünü ortaya çıkardık. Bu sene kazısını ve restorasyonunu tamamladığımız gizli geçidin bulunduğu alanın turizme açılması için gayret sarf ediyoruz. 2026 yılında da 1000 yıllık sanayi sitesinin de bulunduğu alanın tamamını ziyarete açmaya planlıyoruz.' dedi.
Restorasyonu tamamlanan gizli geçidin üstünün ziyaretçilerin daha iyi görebilmesi ve geçide inebilmesi için temperli cam ile kapatılacağını belirten Aytaç, tarihi kaledeki diğer üç gizli geçide ilişkin şu bilgileri verdi:
'Gizli geçitlerden biri de kaledeki hamamdan kalenin içine doğru ilerliyor. Bir diğeri kalenin güneybatı köşesindeki Kızlar Burcu'nda yer alıyor. Bir diğeri ise Meryem Ana Kilisesi'nden kalenin içine doğru ilerliyor. Tüm gizli geçitleri birkaç yıl içerisinde kazı ve restorasyonlarını tamamlayarak turizme kazandırmayı planlıyoruz.'
Köle olma ve öldürülme riskine karşı korunmak için gizli geçitler kullanılmış
Aytaç, gizli geçitlerin en eski bilinen Anadolu'daki örneğinin Hititlerin başkenti Boğazköy'de yer aldığını belirterek, teknoloji geliştiğinden Roma dönemindeki kemer-tonoz sistemi en iyi şekilde uygulandığı için restorasyonu tamamlanan gizli geçidin ise mimari açıdan daha nitelikli olduğunu vurguladı.
Savaş stratejisi açısından bu tür gizli geçitlerin önemli olduğunu dile getiren Aytaç, 'Çünkü eğer savaşı kaybederlerse, ölmemişlerse köle olarak satılma ya da öldürülme riskleri vardı. Bu açıdan insanlar her türlü önlemi, kaçışı ve baskın sistemlerini kullanmaya çalışmışlardır. Söylediğim gibi Harput Kalesi'nde 4 gizli geçit yer almaktadır.' dedi.
Aytaç, Harput Kalesi'nin hem Kültür ve Turizm Bakanlığınca Geleceğe Miras Projesi'ne dahil edilmesinin hem de Elazığ Valisi Numan Hatipoğlu'nun İl Özel İdaresi yoluyla sağladığı desteklerin bu yıl kazı ve restorasyon çalışmalarının daha verimli geçmesine olanak sağladığını bildirerek, şunları kaydetti:
'Yine bu yıl ki kazılarda gün yüzüne çıkarılan Fetih Mescidi de restorasyon projesinin Hatipoğlu tarafından güncellenmesi ile 2026 yılının sonu ya da 2027 yılının başında hizmete açılacak. Gizli geçidi restorasyonu tamamlayarak ziyarete hazır hale getirdik, bazı küçük işleri kalmış durumda. '1000 yıllık sanayi sitesi' dediğimiz bölgedeki kazıların ise 85'i tamamlandı, şu an geçici koruma altında tutuyoruz. Kazısı yapılan sanayi sitesi bölgesinin konservasyon çalışmalarını da tamamladık. Kazısı devam eden alanların açık avlu olduğu anlaşıldı. İnşallah 2026 yılında o alanın da kazısı ve konservasyonu bitecek. O alanı da modern çatı projesiyle ziyarete açmayı planlamaktayız.'
Aytaç, Harput Kalesi'nde 17 sezondur yürütülen çalışmalar ile Elazığ Belediyesinin Harput Mahallesi'nde tamamladığı restorasyon ve hizmete açtığı müzelerin tarihi mahallenin geçici listeden UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne dahil edilmesi noktasında ümitlerini artırdığını belirtti.
Yapılan tüm çalışmaların tarihi mahallenin turizmine daha da değer kattığını anlatan Aytaç, 2024 yılına göre bu yıl ziyaretçi sayısının da en az iki katına çıktığını gözlemlediklerini, bu sayının her geçen gün daha da artacağına inandıklarını sözlerine ekledi.